Bostanistas.gr : Ιστορίες για να τρεφόμαστε διαφορετικά

Το πορτοκάλι έχει μια παλιά μυθική σχέση με την Αργολίδα. Αφορμή μου έδωσε η πρωτοβουλία του Φουγάρου, του πολυχώρου τέχνης και ζωής της Φλωρίκας Κυριακοπούλου στο Ναύπλιο, για διαγωνισμό γλυκού και μαρμελάδας από τα εσπεριδοειδή του αργολικού κάμπου.

Για την ιστορία λοιπόν και για να θυμηθούμε τις παιδικές διηγήσεις. Ο άρχοντας της Τίρυνθας Ευρυσθέας έστειλε τον Ηρακλή για τον ενδέκατο άθλο του, στη μακρινή γη του Άτλαντα που κρατούσε τη γη στις πλάτες του, να του φέρει τα μήλα των Εσπερίδων. Τα χρυσά φρούτα βρίσκονταν στον κήπο των Θεών, δώρο της Γαίας στην  Ήρα για το γάμο της με τον Δία. Σύμβολα συζυγικής ευτυχίας και γονιμότητας, τα μήλα φύλαγαν οι νύμφες Εσπερίδες και ο τρομακτικός Λάδωνας, το φίδι με τα εκατό κεφάλια. Ο Ηρακλής μετά από πολλές περιπέτειες τα καταφέρνει, κοροϊδεύει τον Άτλαντα και αποσπά τρία μήλα από τις νύμφες. Τα μήλα όμως δεν μένουν στην αργολική γη, ο βασιλιάς τα δίνει πίσω στον Ηρακλή και καταλήγουν στην Αθηνά όπου τα επιστρέφει γιατί η κλοπή του Ηρακλή ήταν πράξη ανίερη και βέβηλη.

Τα πορτοκάλια χάνονται για πολλά χρόνια από αυτά τα χώματα. Ο Καποδίστριας αναφέρει σε έγγραφό του το 1828 ότι ο τόπος είναι ως επί το πλείστον έρημος, άκαρπος… Το 1924 η αργολική γη με το εύκρατο κλίμα, την παρατεταμένη καλοκαιρία, τη γειτνίαση με τη θάλασσα, υποδέχεται την καλλιέργεια εσπεριδοειδών. Πρωτεργάτης στη διάδοση, ανάπτυξη και επικράτηση της πορτοκαλοκαλλιέργειας ο ιερέας Μιχαήλ Καββαθάς από το χωριό Αργολικό. Διδάσκεται δενδροκομία, αποκτά εμπειρία «μπολιαστή» και φυτοτεχνίτη, εγκαθιστά φυτώριο και προωθεί την ομφαλοφόρα πορτοκαλιά (argolikivivliothiki.gr). Τα εσπεριδοειδή βρίσκουν τον δρόμο τους.

Η  καλλιέργεια ξεκινά δυναμικά μετά τον πόλεμο και φέρνει σημαντικές αλλαγές στο βιοτικό επίπεδο των κατοίκων και στον τρόπο ζωής τους. Οι προσοδοφόρες αποδόσεις γνωρίζουν το πορτοκάλι στον ευρύτερο ελληνικό χώρο, φέρνουν χρήμα στους παραγωγούς και εξαγωγείς σε Ευρώπη και πρώην Σοβιετική Ένωση. Το ελληνικό αργολικό πορτοκάλι γίνεται περιζήτητο. Η εμπορική κίνηση στο λιμάνι του Ναυπλίου ακμάζει, τα συσκευαστήρια εσπεριδοειδών πολλαπλασιάζονται, τα χυμοποιεία γεννιούνται και ο κάμπος ζει από και για το πορτοκάλι.

Σήμερα αυτή η πορεία ανάπτυξης έχει καταλήξει σε μια διαφορετική εικόνα. Ο κάμπος, λένε οι αγρότες, είναι «ακούνητος», τα πορτοκάλια παραμένουν πάνω στα δέντρα και παρά τους ψεκασμούς  αγωνιούν ότι τελικά η παραγωγή θα πέσει. Λέξεις όπως ευρωπαϊκή ένωση, συνεταιρισμοί, επιδοτήσεις, χρηματοδοτήσεις, απόσυρση, χωματερή, στήριξη, αγροτική τράπεζα, συσκευαστήρια, εξαγωγές, Ρωσία, κρατική μέριμνα ήταν στο καθημερινό λεξιλόγιο. Σήμερα, το πορτοκάλι πουλιέται από τους αγρότες 0,10 λεπτά το κιλό, δηλαδή ο ένας τόνος 100 ευρώ.

Τα μυθικά μήλα των Εσπερίδων, τα στολισμένα δέντρα παντού, η  ιστορία τους, δεν θα πρέπει να τελειώνει άδοξα αλλά με γλυκό τρόπο. Μάλλον ζητάω πολλά και δεν είμαι κατάλληλη ούτε ειδική να μιλάω για τόσο σοβαρό θέμα. Ο προβληματισμός όμως της τοπικής κοινωνίας είναι έντονος και το αδιέξοδο τεράστιο. Μέσα σε όλους τους καημούς με παιδεύει κι αυτός. Πίσω από όλα βρίσκονται οι άνθρωποι των εσπεριδοειδών που τα ανάστησαν και τα πονάνε εδώ και γενιές. Κάθε σπίτι είναι δεμένο με την καλλιέργεια με το δικό του τρόπο.

Το μόνο που μπορούμε τώρα εμείς οι απλοί άνθρωποι να κάνουμε, είναι να τα αγαπήσουμε, να τα αναζητήσουμε στις αγορές, να πιούμε τον χυμό τους, να τα μαγειρέψουμε, να τα κάνουμε γλυκά και μαρμελάδες, να τα βάλουμε στη ζωή μας και να ελπίζουμε ότι θα βάλουν οι μυθικοί Θεοί το χεράκι τους. Το αξίζουν.

[H Άννα Γαλανού είναι εθνολόγος]